Kwasica ketonowa – wszystko co trzeba wiedzieć
Kwasica ketonowa jest zaburzeniem gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu o pH krwi poniżej 7,35 z powodu nagłego niedoboru insuliny w organizmie. Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, którego zadaniem jest normalizacja stężenia glukozy we krwi. W razie nagłego niedoboru insuliny, poziom glukozy we krwi wzrasta powyżej normy. Glukoza krąży we krwi, lecz nie może być przejęta przez komórki. Doprowadza to do niekorzystnych przemian białek i tłuszczów. Powstaje sytuacja, gdzie energia potrzebna komórce dostarczana jest na wskutek spalania tłuszczy zamiast reakcji glukozy. W konsekwencji występują odwodnienie oraz zaburzenia elektrolitowe. Prowadzi to do produkcji ketonów (ciała ketonowe) wywołujących kwasicę metaboliczną.
Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki i jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Niekiedy pod wpływem glukagonu rozpad tłuszczów następuje przy hipoglikemii (niski poziom glukozy), co powoduje aceton głodowy. Nie jest niebezpieczny w przeciwieństwie do hipoglikemii.
Należy do groźnych powikłań cukrzycy lub może być pierwszym symptomem dotychczas niezdiagnowanej cukrzycy typu 1. Wówczas poza zmianą w pH krwi można stwierdzić obecność tzw. ciał ketonowych w moczu.
Przyczyny kwasicy ketonowej:
- insulinooporność
- cukrzyca
- głód, niedożywienie, biegunki, wymioty, odwodnienie
- nadmiar alkoholu
Czynniki wywołujące:
- zakażenia bakteryjne dróg moczowych
- osteomyelitis
- zakażenia dróg oddechowych
- zakażenia wirusowe
- choroby układu krążenia (zawał serca, udar mózgu)
- ciąża
- zapalenie trzustki
- leki osłabiające wydzielanie insuliny (tiazydy, sulfonamidy, steroidy, acetazolamid)
- źle dobrana insulinoterapia i/lub doustne środki przeciwcukrzycowe
- nadmiar hormonów: glukagonu, katecholamin, kortyzolu, hormonów tarczycy
Objawy:
- brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha
- zapach acetonu z ust (zapach jabłek)
- odwodnienie
- suchość błon śluzowych i języka
- sucha skóra
- osłabienie, senność, utrata przytomności
- zaburzenia świadomości
- zaczerwienienie policzków – „rumieniec” kwasiczy
- wysypka na ciele – „rush” kwasiczy
- bóle klatki piersiowej
Badania:
- badanie moczu – przebarwienie odczynnika w ciągu 15 sekund (skala od – do ++++)
- poziom glukozy we krwi
- glikozuria i ketonuria
- kwasica metaboliczna – pH krwi tętniczej <7,25
- luka anionowa od 10 do >12 mEq/l
- zaburzenia elektrolitowe: hipokaliemia, hiponatremia, hipofosfatemia,
- zwiększenie hematokrytu
Leczenie kwasicy ketonowej poprzez równowagę kwasowo-zasadową i normalizację stężenia glukozy we krwi odbywa się na oddziale szpitalnym. Do podstawowych form terapii należy:
- Leczenie powikłań: wstrząsu, niewydolności nerek, DIC.
- Insulinoterapia – ciągły dożylny wlew insuliny krótko działającej poprzez pompę infuzyjną, celem obniżenia poziomu glukozy we krwi (hiperglikemia).
- Unormowanie zaburzeń kwasowo-zasadowych poprzez podawanie dożylne 8,4% roztworu dwuwęglanu sodu rozcieńczonego płynami hipotonicznymi.
- Wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych poprzez przetoczenie 5,5-6,5 l specjalnych płynów.
- Leczenie przyczyny wywołującej.
Rodzaje kwasicy ketonowej i ich leczenie:
- Cukrzycowa kwasica ketonowa (DKA): Jest to najczęstszy typ, związany z niedoborem insuliny u osób z cukrzycą. Leczenie polega na insulinoterapii, nawadnianiu i wyrównywaniu elektrolitów.
- Alkoholowa kwasica ketonowa (AKA): Występuje u osób nadużywających alkoholu, często w połączeniu z niedożywieniem. Leczenie obejmuje podawanie glukozy (dekstrozy), nawadnianie i uzupełnianie niedoborów pokarmowych. Zazwyczaj nie wymaga podawania insuliny.
- Kwasica ketonowa związana z głodzeniem: Występuje rzadko, w wyniku długotrwałego głodzenia. Leczenie polega na stopniowym wprowadzaniu pokarmów i nawadnianiu.
Kwasica ketonowa jest stanem poważnym, ale w większości przypadków można ją skutecznie wyleczyć, pod warunkiem szybkiego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia w warunkach szpitalnych. Kluczowe jest również leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do rozwoju kwasicy. Po ustąpieniu stanu ostrego, ważne jest monitorowanie stanu zdrowia i ścisła współpraca z lekarzem, szczególnie w przypadku osób z cukrzycą, aby zapobiec nawrotom.
Pamiętaj: W przypadku podejrzenia kwasicy ketonowej, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe. Nie należy próbować leczyć się samodzielnie.
