Efekt Somogyi – hiperglikemia z odbicia

PrzezŁukasz Myśliwiec

Efekt Somogyi (zjawisko) – to wysoki poziom cukru (hiperglikemia) zaraz po przebudzeniu rano (na czczo). Jest to wzrost stężenia glukozy we krwi po obudzeniu do wartości przekraczającej zalecany poziom, który wynosi 70 – 110 mg/dl (3,9 – 6,1 mmol/l). Zwykle jest następstwem nocnej hipoglikemii (niedocukrzenie). Nazwa zjawiska wzięła się od węgierskiego uczonego, który jako pierwszy je opisał. Inne nazwy to hiperglikemia z odbicia lub hiperglikemia reaktywna.

W wyniku niedocukrzenia w godzinach od 2.00 – 4.00 następuje wzrost wydzielania hormonów hiperglikemizujących (podnoszących poziom cukru we krwi), takich jak glukagon, kortyzol czy adrenalina. Zwiększone stężenie tych hormonów wpływa na zmiany metabolizmu. W efekcie wywołuje to insulinooporność i podnosi poziom glikemii na czczo. Dzięki temu organizm tworzy obronę i zapobiega rozwojowi ciężkiej hipoglikemii w nocy, ponieważ epizody niedocukrzenia często mogą przebiegać bezobjawowo.

Należy wówczas badać glikemię kilka razy w nocy. Proponuje się, aby badanie przeprowadzać w godzinach:

  • 24.00
  • 2.00 – 3.00
  • 4.00 – 6.00

Pozwoli to zróżnicować przyczyny zmiany stężenia glukozy i powstrzyma od bezpodstawnego podniesienia dawki insuliny wieczorem.

Jeśli w godzinach 2 – 4 rano wyniki są niskie, najprawdopodobniej występuje tzw. efekt Somogyi, co doprowadzi do tzw. odbicia. Prawidłowa glikemia lub przecukrzenie o tej porze (2 – 4) świadczyć będą raczej o efekcie brzasku, który najczęściej jest wynikiem procesu dojrzewania u młodych diabetyków.

Przyczyny efektu Somogyi:

  • źle dobrana dawka insuliny do kolacji (błąd dietetyczny)
  • źle dobrana dawka insuliny bazowej
  • źle dobrane leki doustne w porze wieczornej
  • zbyt skąpy posiłek do podanej insuliny (brak korekt)
  • zmiana miejsca podania insuliny na ciele

Przy stwierdzeniu niedocukrzenia w nocy zaleca się:

nie zmieniać bez potrzeby miejsca podawania insuliny na ciele

korektę dawki insuliny bazalnej o 1-2 j

wprowadzenie zdrowych nawyków dietetycznych wraz z korektą dawki insuliny poposiłkowej w porze wieczornej

Podobne wpisy