Zespół LJM – ograniczenie ruchomości stawów w cukrzycy
Zespół LJM (Limited Joint Mobility) – ograniczenie ruchomości stawów opisane po raz pierwszy w 1957 roku i ponownie przypomniane w 1974 roku. U trzech nastolatków długo chorujących na cukrzycę, u których stwierdzano pogrubienie skóry, niski wzrost, opóźnione dojrzewanie płciowe oraz wczesne powikłania mikroangiopatyczne.
Rok później przebadano już 229 uczestników obozu dla dzieci i młodzieży w wieku od 7 – 18 lat i stwierdzono istnienie zespołu LJM u 64 osób, czyli 28%. W późniejszych badaniach w różnych krajach stwierdzano występowanie zespołu LJM u 8 – 55% chorych z cukrzycą typu 1 i od 25 – 76% z cukrzycą typu 2.
Charakterystyka Zespołu LJM
LJM rozpoczyna się sztywnością stawów oraz sztywnością skóry pokrywającej stawy, dając obraz zbliżony do obrazu występującego w twardzinie układowej. Pogrubienie skóry otaczającej zajęte tkanki uniemożliwia ujęcie jej w fałd, szczególnie na powierzchni grzbietowej palców i dłoni. Zmiany początkowo dotyczą zwykle stawów śródręczno-paliczkowych i stawów międzypaliczkowych palca V. Następnie rozszerzają się stopniowo poprzez nadgarstek, łokieć do ramienia. Dotyczyć mogą również kończyn dolnych oraz kręgosłupa szyjnego i piersiowego.
Etiologia zespołu LJM
Etiologia zmian w stawach nie jest jeszcze jednoznacznie ustalona. Wydaje się być wypadkową zmian w naczyniach, nerwach i zaburzeń metabolizmu tkanki łącznej. Prawdopodobnie główną rolę odgrywają końcowe produkty glikacji białek (AGEs) i tworzenie się wiązań krzyżowych w kolagenie. Badania wykazały związek powstania LJM z czasem trwania cukrzycy oraz jej wyrównania (znacząco wzrasta powyżej 7,5 HbA1c).
WAŻNE: Wykazano, że zespół LJM często występuje u chorych na cukrzycę typu 1 bez innych powikłań. Jednak w grupie, gdzie były stwierdzone inne powikłania cukrzycowe, stwierdzono także LJM.
Co to oznacza? Stwierdzenie zespołu LJM jest pierwszą sytuacją ostrzegającą przed zbliżającymi się kolejnymi powikłaniami i powinna zmusić nas do lepszego prowadzenia i wyrównania cukrzycy.
Rozpoznanie zespołu LJM
Należy wykonać tzw. „objaw modlącego” i „test stołu”.
„Objaw Modlącego”
Bardzo prostą metodą jest polecenie złożenia dłoni jak do modlitwy z palcami rozłożonymi. Całe dłonie powinny przylegać do siebie (zdj. 1).
objaw prawidłowy
objaw nieprawidłowy
„Test Stołu”
Polecamy choremu przyłożyć dłoń do płaskiej powierzchni (stół) z palcami rozłożonymi i oceniamy przyleganie dłoni, patrząc z poziomu stołu lub wykonując odbitkę dłoni na kartce papieru np. przy użyciu węgla rysunkowego. Prawidłowo cała dłoń powinna przylegać do powierzchni stołu lub być odbita na kartce (zdj. 1).
obraz prawidłowy
obraz nieprawidłowy
Należy również sprawdzić ruchomość nadgarstka. Prawidłowo powinien dać się rozciągnąć przynajmniej do 70°, a łokieć do 180°.
objaw prawidłowy (zgięcie ok 80°)
objaw nieprawidłowy (zgięcie ok 45 – 48°)
Staw skokowy powinien się zginać co najmniej do 100°, boczne zgięcie kręgosłupa szyjnego powinno pozwalać na zetknięcie się ucha z barkiem, a kręgosłupa piersiowego u młodych ludzi powinno wynosić przynajmniej 35°.
Tendencje występowania zespołu LJM
W ostatnich latach stwierdzono obniżenie liczby przypadków występowania zespołu LJM z 43% do 23%. Wykazano również tendencję zmniejszenia częstości występowania zespołu LJM u pacjentów z HbA1c < 7%, co jest uwarunkowane lepszym sprzętem (glukometry, pompy insulinowe) oraz świadomością i wiedzą na temat cukrzycy.
- Na podstawie opracowania dr Iwona Petrulewicz-Salamon
Poradnia Diabetologiczna przy Szpitalu Wojewódzkim w Bielsku-Białej - Podziękowanie za piśmiennictwo dla prof. Ewa Otto-Buczkowska
Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki. Poradnia Diabetologiczna, Katowice.